Introductie

We zijn allemaal dol op oplossingen. Wanneer we een probleem aankaarten, hebben mensen vaak de neiging om meteen allerlei oplossingen te presenteren. Uiteraard met goede bedoelingen. Zelf doen we dat soms ook. 

Maar eerlijk gezegd voelt dat vaak niet goed. Het geeft je niet het gevoel dat je gehoord wordt. Het lijkt alsof mensen niet echt hebben geluisterd en geen goed beeld hebben wat jouw probleem precies is

Soms gaat zo’n gesprek anders. Iemand luistert naar je, laat je uitpraten en probeert samen met je het probleem in kaart te brengen. Er worden lastige vragen op tafel gelegd die je aan het denken zetten, en op het eind van zo’n gesprek heb je een goed gevoel. Je bent dichterbij een oplossing omdat je het probleem beter snapt. 

Het in kaart brengen van het probleem is een cruciale stap in het vinden van een oplossing. Maar te vaak springen we in de valkuil van oplossingen aandragen voor problemen die we niet volledig begrijpen.

Dit doen we niet alleen op persoonlijk vlak, maar ook bij maatschappelijke uitdagingen. Denk aan het oplossen van het fileprobleem door simpelweg meer wegen te bouwen, het oplossen van afvalproblemen door meer prullenbakken te plaatsen etc. Klinkt allemaal plausibel, maar ze lossen niet veel op. Op zowel kleine als grote schaal bedenken we oplossingen voor problemen die we niet volledig doorgronden. We verdwalen in aannames en modellen, en presenteren prachtige voorstellen met heel veel moeilijke woorden zoals “excellent”, “convocatie” of “hink-stap-sprong-methodiek.” Klinkt allemaal alsof er iets gebeurt, maar eigenlijk lossen we niet echt iets op.  

En de problemen blijven groeien. Een ineffectieve oplossing maakt het probleem alleen maar groter. We hebben meer wegen te onderhouden, maar nog steeds files. We hebben meer prullenbakken gekocht, maar er is nog steeds zwerfafval. 

Gelukkig is er een andere benadering mogelijk. Het Sociaal Lab. Hier komen alle belanghebbenden bijeen om elkaar te begrijpen en het probleem goed in kaart te brengen voordat we mogelijke oplossingen bedenken die voor iedereen werken.

Sociaal Lab In Het Noorderplantsoen

Een voorbeeld van een Sociaal Lab is Happy Plantsoen – Together Doen. We zagen dat er steeds meer problematiek ontstond in het Noorderplantsoen. Denk aan middelengebruik, overlast binnen het plantsoen en geluidsoverlast voor de omwonenden. Om ervoor te zorgen dat het Noorderplantsoen een plek zou blijven waarvan mensen kunnen genieten zijn we dit Sociaal Lab begonnen. 

We hebben een plattegrond gemaakt van het Noorderplantsoen, hebben die meegenomen naar Zondag (paviljoen), en zijn met bezoekers en omwonenden in gesprek gegaan over de problemen die ze ervaarden en de kansen die ze zagen. De plattegrond bleek een prachtig creatief middel om niet alleen woorden te wisselen, maar ook ideeën meteen concreet te maken door ze letterlijk aan te wijzen. 

Daarnaast hebben we verschillende sessies georganiseerd voor specifieke onderwerpen zoals het hondenlosloopgebied (een leuke voor Scrabble) en het bezorgen van eten door thuisbezorgd binnen het Noorderplantsoen. Ook zijn we aan de slag gegaan met de verschillende partijen die de handhaving binnen het Noorderplantsoen regelen om te kijken waar bij hen de problemen en de kansen liggen.

De stappen binnen het Sociaal Lab zijn niet minutieus uit te leggen omdat elk proces weer een andere aanpak vergt. Echter, we kunnen wel een aantal globale stappen ontdekken in het proces. 

De Stappen In Het Sociaal Lab

Stap 1: Eerste Probleemschets

De opdrachtgever komt naar Agents of Change toe met een vraagstuk. Tijdens deze stap brengen we samen met de opdrachtgever het ecosysteem in kaart, en maken een voorlopige probleemschets waarop we de volgende stap baseren. 

Stap 2: Samenstelling van het Sociaal Lab Team (SLT)

In nauwe samenwerking met onze opdrachtgever stellen wij een gespecialiseerd team samen, het Sociaal Lab Team (SLT). Dit team bestaat uit mensen met beslissingsbevoegdheid die oplossingen kunnen implementeren. Ons doel is niet om alle verantwoordelijkheid over te nemen, maar om intensief samen te werken, zodat de uitkomsten van het Sociaal Lab beter geïmplementeerd kunnen worden door de opdrachtgever. Ook draagt de hoge mate van eigenaarschap van het SLT-team tot een integratie van de werkwijze van een Sociaal Lab binnen de organisaties waar de SLT-leden werkzaam zijn. 

Stap 3: Ontwerp van het InfoLab

Bij Agents of Change richten we ons op het ontwerpen van het InfoLab, een krachtige tool die fungeert als de spil in ons onderzoek naar het vraagstuk van de opdrachtgever. De vorm van het InfoLab past zich aan aan de context van het probleem. In een ziekenhuis gebruiken we bijvoorbeeld de infobalie om een InfoLab vorm te geven, en in het Noorderplantsoen het terras van restaurant Zondag. Het InfoLab faciliteert het contact tussen de opdrachtgever en relevante stakeholders, waardoor we diverse inzichten van verschillende groepen en individuen kunnen verzamelen en het probleem in zijn volledige complexiteit kunnen begrijpen. Denk bijvoorbeeld aan een mix van inzichten van omwonenden, handhaving, ambtenaren en veroorzakers van overlast. 

Stap 4: Uitvoering van het InfoLab

Samen met het SLT komen we in contact met relevante stakeholders en verzamelen we hun vraagstukken, wensen en behoeften. Dit gebeurt op de plek waar het probleem bestaat. Dit kan op straat zijn, in de kantine, of in een voetbalstadion. Agents of Change verwerkt de resulterende gegevens en presenteert deze aan het SLT.

Stap 5: Afbakenen van Ontwerpvragen

In samenspraak met het SLT bepalen we de richting van de rest van het Sociaal Lab. Vanuit de overvloed aan gegevens die in de eerste fase zijn verzameld, selecteren we de meest cruciale en impactvolle vraagstukken. Op basis van deze vraagstukken formuleren we ontwerpvragen.

Stap 6: Informatieverzameling over Ontwerpvragen

Met de duidelijk afgebakende ontwerpvragen keren we terug naar de stakeholders om hun inzichten en behoeften met betrekking tot deze thema’s te verfijnen. Agents of Change verwerkt de gegevens en presenteert deze aan het SLT.

Stap 7: Verdere Afbakening van Ontwerpvragen

Tijdens de interactie met stakeholders over de gekozen ontwerpvragen in stap 5 komen er mogelijk nieuwe vraagstukken naar voren. Agents of Change analyseert deze gegevens en in samenwerking met het SLT wordt de afbakening van de vraagstukken verder verfijnd om een scherpere focus te krijgen voor verdere stappen.

Stap 8: Co-Creatie in het MaakLab

In een sessie met het SLT en betrokken stakeholders gaan we aan het werk om mogelijke oplossingen te co-creëren. Dit kan variëren van schetsen op papier tot het creëren van fysieke prototypes met bijvoorbeeld een 3D printer. In deze stap begint het iteratieve proces waardoor we tot uiteindelijke oplossingen kunnen komen. Van al deze ideeën maakt Agents of Change prototypes.  

Stap 9: Presentatie van Prototypes

Agents of Change presenteert de ontwikkelde prototypes aan het SLT en in gezamenlijk overleg wordt besloten welke prototypes verder getest zullen worden.

Stap 10: Feedbackverzameling over Geselecteerde Prototypes

Met de geselecteerde prototypes gaat het SLT terug naar de stakeholders om waardevolle feedback op te halen en de prototypes verder te verfijnen.

Stap 11: Testfase en Continu Innoveren

We betreden de testfase waarin we de concepten uitvoerig testen en voortdurend feedback verzamelen. Samen met het SLT initiëren we een proces van voortdurende innovatie. Bovendien wordt in deze fase duidelijk of er nieuwe vraagstukken aan het licht komen die ook aandacht verdienen.

Conclusie

Het Sociaal Lab vraagt geduld omdat je niet meteen een snelle oplossing kunt verwachten. Het vergt tijd om elkaar te begrijpen en het probleem goed te analyseren. Maar daar krijg je dan wel een échte oplossing voor terug. Daarmee creëren we meer draagvlak voor de oplossingen die geïmplementeerd worden omdat ze voortkomen uit een proces waar alle stakeholders bij betrokken zijn. 

Nieuwsgierig naar onze laatste updates en inzichten?

Meer leesvoer